در راستای معرفی دستاوردهای محققان در حوزه نجوم از سوی موزه ملی علوم و فناوری ایران، گالری ابزارهای نجومی در بخش کهن امروز افتتاح شد. در این موزه مجموعه‌ای از ابزارهای نجومی کهن به نمایش درآمده است.

این ابزارها به شرح ذیل است:

ذات‌الجیب والسمت

با استفاده از این ابزار می‌توان ارتفاع اجرام آسمانی را در همه جهات افق تعیین کرد. ساخت چنین ابزاری بر اساس دانش منجمان مسلمان بوده است. این دستگاه ار یک حلقه افق، قطری که در وسط حلقه قرار گرفته و دو خط‌کش هدفدار تشکیل شده است و می‌توان آن را در همه جهات حرکت داد و سمت و جیب زاویه ارتفاع یک جرم آسمانی را تعیین کرد.

ربع جداری

ربع عنوان کلی ابزارهایی است که برای اندازه‌گیری مشخصه ارتفاع اجرام آسمانی استفاده می‌شده است. این ابزار معمولا در یک محل ثابت نصب می‌شده‌اند و این محل همواره بر نصف‌النهار موضعی که امر رصد در آن انجام می‌شده، منطق بوده است. هدف از ساخت این ابزار اندازه‌گیری بیشینه ارتفاع روزانه خورشیده بوده است. به عبارت دیگر ارتفاع هر جرم سماوی یعنی فاصله آن از افق یک محل است و بیشینه ارتفاع هر جسم آسمانی در یک منطقه زمانی است که آن جرم به نصف‌النهار آن موضع برسد.

ذات‌الجیب والسهم

یکی دیگر از ابزارهای رصدخانه مراغه، ذات‌الجیب والسهم است. این ابزار می‌تواند در جهات مختلف حرکت کند. این ابزار برای رصد ارتفاع خورشید است.

ذات‌الربعین

این ابزار یکی از ابزارهای رصدخانه مراغه بوده و کار با این دستگاه ساده‌تر و دقیق‌تر شده است و برخی از اندازه‌گیری‌هایی که با ذات‌الحلق انجام نمی‌شد مانند تعیین فاصله قوسی دو ستاره از یکدیگر، با استفاده از این دستگاه امکان‌پذیر شده است.

وسیله کامله

این وسیله می‌تواند در جهات مختلف بگردد و ارتفاع و سمت اجرام سماوی را اندازه‌گیری کند.

ذات‌الشعیبثین

این ابزار به منظور اندازه‌گیری اختلاف منظر ماه مورد استفاده قرار می‌گرفته است. منظور از اختلاف منظر در نجوم امروز تغییر زمینه‌ای است که جرم آسمانی در آن دیده می‌شود و به این ترتیب می‌توان فاصله آن جرم را از زمین محاسبه کرد.

ساعت آفتابی

با استفاده از این وسیله می‌توان حرکت خورشید در آسمان را اولین معیار اندازه‌گیری احتمالی انسان برای درک گذر زمان دانست.

حلقه اعتدالین

یا حلقه استوایی ابزاری برای رصد و دریافتن لحظه ورود خورشید به نقاط اعتدال (اول بهار و اول پاییز) است.

حلقه نصف‌النهاری

تعیین موقعیت خورشید در روزهای مختلف سال به منظور اندازه‌گیری بیشترین و کمترین فاصله آن از استوای آسمان، نخستین داده رصدی بوده است که منجمان گذشته به دنبال رصد آن بوده‌اند.

اسطرلاب

اسطرلاب مشهورترین و پرکاربردترین ابزار علمی بشر در ابزار میانه در غرب و شرق است و از این ابزار برای اندازه‌گیری مختصات اجرام سماوی، طول و قوس روز و شب، زمان وقوع پدیده‌های نجومی مانند کسوف و خسوف مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

ذات‌الحلق

این ابزار برای تعیین طول و عرض دایرةالبروجی، سیارات و اندازه‌گیری فاصله زاویه‌ای بین آنها نسبت به دایرةالبروج به کار می‌رفته است.

کره سماوی

از این ابزار برای نشان دادن موقعیت صورت‌های فلکی ستارگان استفاده می‌شده است.

ذات‌الثغبتین

یکی از ابزارهای نجومی است که منجمان گذشته برای محاسبه تعیین قطر ماه و خورشید و میزان گرفتگی آنها استفاده می‌کردند.