دانشگاه تهران با سر در زیبایش تقریباً به نمادی تبدیل‌شده است که هر ایرانی آن را می‌شناسد. این دانشگاه زیبا، تاریخچه جالبی دارد و حقایقی در رابطه با این دانشگاه وجود دارد که شاید تابه‌حال نشنیده باشید. دانشگاه تهران بزرگ‌ترین مرکز آموزش عالی ایران است که در سال ۱۳۱۳ به دستور رضاشاه پهلوی ساخته‌شده است. این دانشگاه در حال حاضر ۲۵ دانشکده، ۹ پردیس و ۱۱ مرکز پژوهشی دارد و بهترین استادها در این دانشگاه در رشته‌های مختلف تدریس می‌کنند. برند دانشگاه تهران در سال ۱۳۹۲ در دهمین جشنواره ملی قهرمانان صنعت ایران به‌عنوان یکی از ۱۰۰ برند برتر ایران شناخته شد.

با ما همراه باشید تا دانشگاه تهران را بهتر بشناسید:

۱. ظاهراً تاریخچه مدونی از روند بنیان‌گذاری و تأسیس دانشگاه تهران از طرف این نهاد انتشار نیافته و دراین‌باره نظرهای گوناگونی از سوی اشخاص مختلفی اظهار شده و گفته‌شده است که فکر تأسیس دانشگاه تهران در سال ۱۳۰۵ خورشیدی توسط دکتر سنک نماینده مجلس نخستین بار پدیدار شد.

۲. وزیر دربار وقت، عبدالحسین تیمورتاش، از طرف رضاشاه، عیسی صدیق (صدیق اعلم) را مأمور کرد تا در سال ۱۳۱۰ خورشیدی به ایالات‌متحده آمریکا سفرکرده و پس از مطالعه در «تأسیسات علمی دنیای جدید»، طرحی برای تأسیس دانشگاه در کشور به دولت تقدیم کند. طرح صدیق مورد قبول کفالت وزارت معارف وقت، علی‌اصغر حکمت، قرار گرفت و با پیگیری ایشان، علی‌اصغر حکمت و مهندس محمد شبانی، سرانجام دانشگاه تهران در هشتم خردادماه ۱۳۱۳ به تصویب مجلس شورای ملی رسید.

۳. در بهمن‌ماه سال ۱۳۱۲ شمسی، جلسه هیئت دولت وقت تشکیل و در آن درزمینهٔ آبادی تهران و زیبایی و شکوه ابنیه، عمارات و کاخ‌های زیبای آن صحبت کردند. فروغی که در آن روزها ریاست وزرا را بر عهده داشت از یک‌سو و دیگر وزیران از سوی دیگر از شهر و ابنیه تعریف و تمجید کردند. مرحوم علی‌اصغر حکمت، کفیل وزارت معارف، بدون اینکه پیشرفت پایتخت را نادیده بگیرد با لحنی محتاطانه گفت

البته که در آبادی و عظمت پایتخت شکی نیست» ولی تنها نقص آشکار آن این است که «انیورسته» ندارد و حیف است که در این شهر نوین از این حیث از دیگر بلاد بزرگ عالم، واپس ماند.

۴. این سخنان ارزشمند تأثیر خود را برجای نهاد و بی‌درنگ مقبول همگان افتاد. ازاین‌رو علی‌اکبر داور با تخصیص بودجه اولیه‌ای به میزان ۲۵۰ هزار تومان به وزارت معارف باعث شد تا زمین مناسبی برای تأسیس دانشگاه یافته شده و ساختمان آن را در اسرع وقت پدید آید.

۵. علی‌اصغر حکمت دست‌به‌کار شد و جستجو برای مکان‌یابی مناسب دانشگاه را با کمک و مشاوره آندره گدار، معمار فرانسوی که در آن زمان به‌عنوان مهندس در خدمت وزارت معارف بود آغاز کرد. آن‌ها پس از جستجوی زیاد در میان ابنیه، باغ‌ها و زمین‌های فراوان آن روز اطراف تهران باغ جلالیه را برای احداث دانشگاه برگزیدند. در همین حال برخلاف امروز که یافتن زمین مناسب در شهر تهران برای ایجاد دانشگاهی عظیم تقریباً ناممکن است، در آن روزها زمین‌های فراوانی وجود داشت که صاحبان آن‌ها نه‌تنها درفروش آن‌ها میلی نداشتند بلکه برای واگذاری به چنین مؤسساتی که مسلماً سود کلانی هم به دنبال داشت، سر و دست می‌شکستند.

کنسرت دانشجویان دانشگاه تهران

۶. به همین دلیل بود که گروهی از مالکین اراضی بهجت‌آباد با سوءاستفاده‌هایی نظر وزیر مالیه وقت را جلب کرده بودند که زمین‌های آن‌ها را برای تأسیس دانشگاه خریداری کردند. درحالی‌که به نظر آندره گدار عرصه آن زمین‌ها تنگ و موقعیت آن‌ها سیل گیر بود و برای تأسیس دانشگاه به‌هیچ‌روی مناسب نبود. با همه این تفاسیر مرحوم داور رجحان در جلسه هیئت دولت به‌سختی بر خرید اراضی بهجت‌آباد پافشاری کرد و نظر بیشتر اعضاء را جلب کرده و سرانجام دولتیان، بهجت‌آباد را برگزیدند. در همین حال که علی‌اصغر حکمت ناامید ناظر ماجرا بود، رضاشاه در رابطه با این مسئله اظهارنظر کرد:

باغ جلالیه را برگزینید. بهجت‌آباد ابداً شایسته نیست عرصه آن کم و اراضی آن سیل گیر است.دولتیان در برابر این سخنان قاطع، زبان در کام کشیدند و احدی دم برنیاورد.

۷. این مؤسسه با ادغام کردن دارالفنون، مدرسه علوم سیاسی، مدرسه طب، مدرسه عالی فلاحت و صنایع روستایی، مدرسه فلاحت مظفر (اولین مدرسه کشاورزی در ایران)، مدرسه صنایع و هنر (تأسیس توسط کمال‌الملک)، مدرسه عالی معماری، مدرسه عالی حقوق و چند مرکز آموزش عالی دیگر تهران دایر گشت؛ و در ۱۵ بهمن‌ماه همان سال بود که کلنگ تأسیس دانشگاه تهران توسط رضاشاه در زمین‌های پردیس جلالیه تهران (در جنوب پارک لاله کنونی) به زمین زده شد و در جمعه ۲۴ اسفند رسماً دانشگاه تهران تأسیس شد.

۸. از آغاز فعالیت‌های آموزشی دانشگاه تهران، تاکنون، همواره افراد شایسته و شخصیت‌های برجسته و چهره‌های صاحب‌نامی در آن به تدریس یا تحصیل پرداخته‌اند که در اینجا با صرف‌نظر از اسامی فعالان کنونی در عرصه‌های سیاست، اجتماع، علم و هنر، فقط به نام چند تن از درگذشتگان اشاره می‌شود.

استاد جلال‌الدین همایی، عبدالعظیم قریب، بدیع‌الزمان فروزانفر، پروفسور محمود حسابی، استاد علی اکبر دهخدا، دکتر محمد معین، مهندس مهدی بازرگان، شهید دکتر مصطفی چمران، دکتر یداله سحابی، شهید دکتر محمد مفتح، استاد شهید مرتضی مطهری، دکتر عبدالحسین زرین کوب، دکتر کریم ساعی، دکتر احمد حامی و....

۹. دانشگاه تهران بر اساس مؤسسات آموزش عالی فرانسه الگوبرداری شد و حتی طراحان ساختمان‌های دانشگاه تهران مهندسین فرانسوی بودند و دروس و برنامه‌های هنرکده (دانشکده هنرهای زیبای فعلی) دقیقاً بر اساس الگوی دانشسرای عالی ملی هنرهای زیبای پاریس طراحی شد. پردیس و بناهای این دانشگاه توسط معماران اروپایی رولاند دوبرول، ماکسیم سیرو، مارکوف، آلکساندر موزر، آندره گدار، محسن فروغی و محمد شبانی امامیه طراحی شد.

۱۰. در اواخر دهه ۱۹۴۰ میلادی ساختار درسی و پژوهشی دانشگاه تهران رفته‌رفته به سمت الگوبرداری از سیستم دانشگاه‌های آمریکایی شروع به حرکت کرد، به‌عنوان نمونه دانشکده کشاورزی این دانشگاه به کمک دانشگاه یوتا توسعه و گسترش یافت.

۱۱. دانشگاه‌های دیگر آمریکایی که مستقیماً ناظر فعالیت‌های علمی و آکادمیک دانشگاه تهران بودند مانند: دانشگاه ایندیانا، دانشگاه ایلینوی در اوربانا شامپاین، دانشگاه کلرادو در بولدر، دانشگاه آلاباما و دانشگاه ایالتی کلرادو است.

۱۲. پس از دو سال تعطیلی اجباری در سال‌های ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۱ به‌واسطه انقلاب فرهنگی ایران توسط جمهوری اسلامی و در سال ۱۳۶۴ دانشکده‌های علوم پزشکی از دانشگاه تهران رسماً به دستور بخشنامه جدید دولت جدا و مستقل گردیدند و دانشگاه علوم پزشکی تهران را تشکیل دادند.

۱۳. بر اساس جدیدترین رتبه‌بندی دانشگاه‌های دنیا در ژوئیه سال ۲۰۱۱ و بر اساس وب‌سنجی، دانشگاه تهران برترین دانشگاه ایران است؛ دانشگاه تهران با رتبه جهانی ۷۰۸، در شاخص اندازه صفحات وب امتیاز ۵۰۲، در شاخص قابلیت مشاهده از سوی دیگران امتیاز ۹۶۱، در شاخص فایل‌های قابل‌دسترسی امتیاز ۷۸۸ و در شاخص میزان ارجاعات امتیاز ۳۸۴ را به دست آورده است. این در حالی است که رتبه این دانشگاه در آخرین نسخه‌ای که از رتبه‌بندی وبومتریک در ماه مرداد منتشر شد، ۹۳۸ اعلام‌شده بود.

۱۴. دانشگاه تهران، مالکیت جاذبه‌های را دارد که قدمت تاریخی دارند و می‌توان آن‌ها را بخشی از تاریخ ایران در دل دانشگاه تهران دانست.

۱۵. عمارت باغ نگارستان یکی از کاخ‌های ییلاقی خاندان قاجار بوده است که تاریخ احداث آن به دوره سلطنت فتحعلی شاه‌باز می‌گردد. این باغ سرسبز و عمارت باشکوه آن در سال ۱۳۲۲ ﻫ. ق بنا به دستور وی در خارج از حصار شهر تهران ساخته می‌شود. باغ نگارستان در ابتدا بسیار بزرگ‌تر از ابعاد و مساحت کنونی آن بوده است ولی به‌مرور زمان بخش وسیعی از اراضی آن جداً گردیده و در اختیار سازمان‌ها و وزارتخانه‌های دیگر مانند وزارت ارشاد و برنامه‌وبودجه قرارگرفته است. در این باغ ساختمان‌ها و تالارهای بسیار دیدنی و مجللی وجود داشته است که متأسفانه درگذشته بسیار دور محو و نابود شدند.

دانشجویان دانشگاه تهران در دهه ۴۰

۱۶. باغ نگارستان پس از سپری کردن فراز و نشیب‌هایی چند، سرانجام به دست وزارت معارف سپرده می‌شود، گویی تاریخ ایران سرنوشتی زیبا و پسندیده برای این باغ پیش‌بینی کرده بود. آن‌گونه که اسناد تاریخی گواهی می‌دهند نخستین بار در سال ۳۱۸ ﻫ. ق مدرسه عالی فلاحت در آن تأسیس می‌گردد، در دوره وزارت حکیم الملک مدرسه صنایع مستظرفه به ریاست محمد غفاری (کمال‌الملک) در عمارت جنوبی و مدرسه علمیه در عمارت شمالی آن گشایش می‌یابد.

۱۷. در سال ۱۳۰۷ خورشیدی تغییرات و احداثات وسیعی به‌منظور تأسیس دارالمعلمین عالی ایران در عمارت باغ نگارستان توسط معمار روسی، مهندس مارکوف صورت می‌گیرد و پس از آماده شدن بنا، هشت نفر از استادان ایرانی بنام‌های مرحوم دکتر سحابی، فروزان فر، عباس اقبال، رضازاده شفق، احمد دهقان، بهمنیار، عبدالحسین شیبانی، سید کاظم عصار و هشت نفر استاد فرانسوی برای تربیت دبیران و معلمان موردنیاز مدارسی از قبیل دارالفنون در آن مستقر و مشغول به تعلیم و تربیت جوانان ایران می‌شوند. پس از توسعه بناهای باغ نگارستان، دارالمعلمین عالی نیز گسترش پیدا نموده و به دانشسرای عالی تغییر نام می‌یابد.

دانشکده هنرهای زیبا

۱۸. سرانجام پس از تصویب قانون تأسیس دانشگاه تهران در مجلس شورای ملی در سال ۱۳۱۳ شمسی، دانشسرای عالی و باغ نگارستان جمعاً به دانشگاه واگذار و از آن تاریخ تاکنون یکسره در خدمت اهداف آموزشی و پژوهشی دانشگاه تهران قرار می‌گیرد؛ بنابراین به‌حق می‌توان گفت که باغ نگارستان مهد آموزش عالی در ایران و موطن و محل تولد دانشگاه تهران بوده است.

دانشکده هنرهای زیبا

در طول هفتادسال عمر دانشگاه هزاران استاد و دانشجوی برجسته در این باغ به تدریس و تحصیل اشتغال داشته‌اند.

ساختمان کتابخانه مرکزی

۱۹. نشان دانشگاه تهران که توسط دکتر محسن مقدم، استاد فقید دانشکده‌ی هنرهای زیبا طراحی شده است، برداشت از نقشی است که به صورت گچ‌بری‌شده در محوطه‌های دوران ساسانی، نقش برجسته‌ها و نقوش مُهرهای این دوره دیده شده است.

آرم دانشگاه تهران

۲۰. آرم دانشگاه تهران از نقش گچ‌بری‌شده‌ی مکشوفه از تیسفون گرفته شده است. هم در این مورد و هم در موارد مشابه آن در مهرهای ساسانی، نشان‌ها عموما در میان دو بال تزیینی (که می‌تواند بال عقاب باشد) قرار داده شده‌اند که کاربرد آن را در دیگر نقوش این دوره و شکل تاج‌های ساسانی مخصوصاً در اواخر این دوره شاهد هستیم.

۲۱. بی‌شک ارزش بین‌المللی دانشگاه تهران، موجب شهرت جهانی سردر اصلی آن نیز شده است. این بنای تاریخی، علاوه بر این که در سطح ملی سمبل دانش، معرفت و نماد زندگی شیرین دانشجویی در زیر سقف مرکز نمادین علمی کشور (دانشگاه تهران) است، در خارج از ایران نیز معرف یک دانشگاه نامدار در سطح خاورمیانه است.

۲۲. برخی بر این عقیده هستند که طرح سردر دانشگاه، الهام‌گرفته از تصویر خیالی دو پرنده‌ای است که بال‌هایشان را برای اوج گرفتن و برخاستن از زمین، باز کرده‌اند. عده‌ای دیگر آن را به عنوان کتابی که به صورت باز در مقابل دیدگان گذاشته شده باشد می‌دانند که بیانگر ارزش مطالعه و تحقیق است. اما از تاریخچه و نحوه ساخت این سردر اطلاعات و اسناد کاملی به دست نیامده است.