در دنیای امروز، یعنی جایی که بیشتر کشورها با غرورِ تمام، اقدام به نمایش قدرت نیروهای نظامی خود می‌کنند، باور این موضوع بسیار دشوار است که برخی کشورها، دارای هیچ‌گونه نیروی نظامی نیستند.

نیروهای مسلح ملی، برای بیشتر کشورها به‌منزله‌ی سلاح اصلی هنگام وقوع جنگ یا دیگر موارد مشابه است. منظور ما از «ارتش» در این مقاله، حافظ منافع کشور در زمان وقوع فجایع انسانی و یا طبیعی است. با این‌حال، هم‌ اکنون ۲۳ کشور مستقل در دنیا وجود دارد که کاملا از وجود ارتش بی‌بهره‌اند. هر یک از این کشورها، دلایل خاص خود را برای نداشتن ارتش دارند که البته برای رویارویی با شرایط سخت، شیوه‌های خاصی اتخاذ کرده‌اند.

چه دلایلی در پس پرده‌ی سیاست «کشور بدون ارتش» نهفته است؟

جای تعجبی ندارد که ۷ کشور از جمله کشورهای کوچک جهان مانند واتیکان، جزایر تووالو و نائورو از نیروی ارتش برخوردار نیستند. معمولا سرزمین‌های درون یک کشور است که نیاز برای وجود ارتش را ایجاد می‌کند. شاید دلیل نداشتن ارتش کشورهای یاد شده، کوچک بودن اراضی و زمین‌های آن‌ها باشد؛ چرا که چنین مکان‌های کوچکی، توجه هیچ دشمنی را به خود جلب نمی‌کند. از این‌رو، نیاز به ارتش نیز احساس نخواهد شد.

برخی دیگر از کشورها مانند پالائو و جزایر مارشال، استقلال و آزادی خود را برخلاف بیشتر کشورها، با صلح و بدون سیاست متخاصم به‌دست آورده‌اند. بسیاری از این‌گونه کشورها نیازی به ارتش نداشته و هنگام وقوع شرایط دشوار، به کشور مادر خود وابسته هستند. (کشور مادر، کشوری است که ملت‌های مستقل از آن جدا شده و اعلام استقلال کرده‌اند).

کشورهای دیگری نیز وجود دارند که در ابتدا ارتشی قوی داشته‌اند اما با گذشت زمان، دولت‌ها بنا به دلایلی خاص، ارتش کشور خود را منحل کرده‌اند. برای نمونه، کاستاریکا در سال ۱۹۴۸ ارتش خود را منحل کرد. برخی معتقدند که رئیس‌جمهور وقت این کشور یعنی «خوزه فیگورس فرر» از ترس کودتای ارتش بر علیه حکومت، دست به چنین اقدامی زده است. این ترس از آن‌جایی نشأت می‌گرفت که خود او از طریق شورش ارتش به قدرت رسیده بود. برخی کشورها نیز به‌دلیل عدم توانایی در پرداخت هزینه‌های نگهداری نیروی نظامی، فاقد ارتش هستند. به‌عنوان مثال، کشور لیختن‌اشتاین ارتش خود را به‌ دلیل هزینه‌های بالا در سال ۱۸۶۸ منحل کرد.

کشورهایی که هیچ‌گونه نیروی ارتشی ندارند

در دنیای حاضر، ۱۶ کشور وجود دارند که از هیچ‌گونه نیروی ارتش برخوردار نیستند. با این‌حال، برخی از آنان برای حفظ و برقراری امنیت در کشور خود، به دیگر ملل دنیا وابسته‌اند. برای نمونه آندورا، کیریباتی، جزایر مارشال، ایالات فدرال میکرونزی، نائورو، پالائو و سامائو از جمله کشورهایی هستند که با دیگر کشورها قراردادی مبنی بر حمایت آنان به‌هنگام وقوع شرایط اضطراری امضا کرده‌اند.

کشورهای واتیکان، تووالو، جزایر سلیمان، سنت وینسنت و گرنادین‌ها، سنت لوسیا، لیختن‌اشتاین، گرنادا، دومینیکا و کاستاریکا نه دارای نیروی ارتش خود هستند و نه تحت حمایت کشورهای دیگر. برای بیشتر کشورهای یاد شده، یک «نظام امنیتی داخلی» وجود دارد که مسئولیت محافظت از کشور را دارد. اگرچه واتیکان هیچ‌گونه قراردادی با هیچ کشوری برای محافظت از خود امضا نکرده، اما به‌طور غیر رسمی مورد حمایت نیروهای مسلح ایتالیا است. «گارد اُسقفی سوئیس» و «پلیس واتیکان» نیز هر یک در حراست از واتیکان و پاپ وظایف خود را انجام می‌دهند. در دیگر کشورهایی که فاقد ارتش ثابت هستند، معمولا پلیس و نیروهای شبه‌نظامی به محافظت از شهروندان خود می‌پردازند.

کشورهایی که ارتش ندارند ولی دارای نیروهای شبه نظاهی هستند

تعداد اندکی از کشورها مانند ایسلند، هائیتی، موریتیوس، موناکو، پاناما و وانواتو فاقد ارتش هستند اما دارای نیروهای مسلح و دفاعی ویژه‌ی خود هستند. برای نمونه، کشور ایسلند از سال ۱۸۶۹ تاکنون ارتشی نداشته است اما طبق پیمانی که با ناتو بسته، این سازمان یک نیروی ساحلی بسیار قوی، یک سیستم ضدهوایی و نیروهای ویژه حفظ امنیت در اختیار ایسلند قرار داده است.

صلح در مقابل امنیت

بسیاری از کشورهای دنیا که فاقد ارتش هستند، این موضوع را مایه‌ی غرور و مباهات ملی خود می‌دانند و دنیا نیز از این کشورها با عنوان نماد صلح یاد می‌کند. علاوه بر این، نبود ارتش موجب حفظ مقدار زیادی از بودجه شده که در نتیجه، می‌توان آن را در راه توسعه و آبادانی کشور هزینه کرد. همچنین فقدان نیروی ارتش درون یک کشور، شرایطی ایده‌آل برای داشتن دنیایی عاری از جنگ فراهم می‌کند. اما بسیاری از کشورهای دیگر، این‌گونه فکر نمی‌کنند. در واقع نبود ارتش، برای کشورهایی که دشمنان قدرتمندی دارند، خطر حمله و تجاوز به مرزهایشان را افزایش می‌دهد.