گوردون مور تاجر و مهندس آمریکایی و یکی از مؤسسان شرکت افسانه‌ای اینتل است. او که خالق قانون مور در علوم کامپیوتر است، اکنون به‌عنوان رئیس هیئت مدیره‌ی بازنشسته‌ی اینتل شناخته می‌شود. مور در حال حاضر با ثروتی برابر با ۱۰.۶ میلیارد دلار در رتبه‌ی ۱۳۶ ثروتمندترین افراد جهان قرار دارد.

گوردون مور یکی از تأثیرگذارترین افراد در تاریخ دنیای کامپیوتر است و در طول دوران فعالیت خود به‌خاطر دستاوردهای متعدد خصوصا در صنعت تولید تراشه، جوایز و افتخارات زیادی کسب کرده است. تحصیلات مور در علوم پایه‌ای فیزیک وشیمی بود و اولین مطالعات خود در مورد نیمه‌هادی‌ها را در کنار ویلیام شکلی انجام داد. نقطه‌ی عطف زندگی کاری مور، پیوستن به شرکت فیرچایلد سمی‌کانداکتر بود که پس از مدتی به تأسیس شرکت اینتل، غول پردازنده‌ی جهان منجر شد.

قانون مور یکی دیگر از یادگارهای این دانشمند علوم کامپیوتر است که در سال ۱۹۶۵ توسط او بیان شد. او در این قانون به‌طور خلاصه توضیح داد که تعداد ترانزیستورها در هر تراشه، در مدت دو سال دو برابر می‌شود. این قانون پایه و اساس بسیاری از مطالعات روی تراشه‌ها و پردازنده‌ها را به همراه داشته و پیش‌بینی‌هایی نیز از آینده‌ی دنیای کامپیوترهای امروزی ایجاد کرده است.

تولد و تحصیل

گوردون ارل مور (Gordon Earle Moore) متولد سوم ژانویه‌ی سال ۱۹۲۹ در سان فرانسیسکو کالیفرنیا است. او سال‌های کودکی را در شهر پسکادرو گذراند و پس از آن به همراه خانواده‌اش به شهر ردوود سیتی در کالیفرنیای شمالی نقل مکان کرد. خانواده‌ی مور یکی از قدیمی‌ترین خانواده‌های آمریکایی بود. جد پدری او در سال ۱۸۴۷ به آمریکا آمده و در کالیفرنیا ساکن شده بود. پدر او، یک کلانتر محلی بود که ابتدا در شهر پسکادر و سپس در ردوود به دولت خدمت می‌کرد.

گوردون در کودکی علاقه‌ی زیادی به ریاضیات و شیمی داشت. او دانش‌آموز خوبی بود اما در دوران دبیرستان بیش از تحصیل به ورزش کردن علاقه داشت. علاقه‌ی مور به شیمی از آزمایشگاه شیمی یکی از همسایه‌ها در شهر ردوود شروع شد. او در این دوران در آزمایشگاه به ترکیب مواد شیمیایی و ساختن مواد انفجاری مشغول بود. 

گوردون مور از دبیرستان سکویا فارغ‌التحصیل شد و برای ادامه‌ی تحصیل به دانشگاه سن خوزه رفت. او اولین عضو خانواده بود که تحصیلات خود را در مقطع دانشگاهی ادامه می‌داد. پس از دو سال تحصیل در سن خوزه، مور به دانشگاه برکلی کالفرنیا رفت و در آنجا مدرک کارشناسی خود را در رشته‌ی شیمی دریافت کرد. پس از آن او به دانشگاه کلتک (مؤسسه‌ی فناوری کالیفرنیا) رفت تا مدرک دکترای خود را در رشته‌ی فیزیک و شیمی دریافت کند.

کتابخانه‌ی گوردون مور در دانشگاه کلتک، مخل فارغ‌التحصیلی او در مقطع دکترا

گوردون مور در دوران تحصیل در سن خوزه با بتی آیرینی واتاکر آشنا شد و با او ازدواج کرد. حاصل ازدواج آن‌ها که در ۹ سپتامبر سال ۱۹۵۰ ثبت شد، دو پسر به نام‌های کنث و استیون است.

شروع فعالیت کاری

اگرچه امروزه کالیفرنیا به‌عنوان مرکز فناوری جهان شناخته می‌شود، اما در زمان فارغ‌التحصیلی مور شغل‌های زیادی مرتبط با تحصیلات او در این منطقه وجود نداشت. به همین دلیل او خانواده‌اش را مریلند برد و در آنجا در دانشگاه جان هاپکینزبه‌عنوان محقق مشغول به کار شد. مور از شغل محققی خود راضی بود؛ اما طبیعت عملگرایش او را از این فعالیت دور می‌کرد. او در نهایت به دنبال ساخت محصولات بود تا نتایج تحقیقاتش را به‌صورت عینی مشاهده کند.

شاکلی سمی‌کانداکتر، اولین محل کار رسمی مور در زمینه‌ی تولید نیمه‌هادی‌ها

شاکلی سمی‌کانداکتر

ویلیام شاکلی، یکی از محققان مؤسسه‌ی تحقیقات بل لبز و یکی از مخترعان ترانزیستور در سال ۱۹۴۷، در آن سال‌ها به دنبال ترک بل لبز، بازگشت به کالیفرنیای شمالی و تأسیس کسب‌وکار شخصی‌اش در حوزه‌ی نیمه‌هادی‌ها بود. او برای تأسیس شرکتش با نام شاکلی سمی‌کانداکتر مجموعه‌ای از متخصصان را دور هم جمع کرد که گوردون مور نیز به‌عنوان شیمی‌دان به آن‌ها ملحق شد. حمایت مالی تأسیس این شرکت نیز توسط آرنولد اورویل بکمن، از دانشمندان و شیمی‌دانان مشهور آمریکایی انجام شد. نکته‌ی مهم این که شرکت Shockley Semiconductor امروز به‌عنوان محل تولد سیلیکون ولی شناخته می‌شود.

ویلیام شاکلی (وسط) در کنار جان باردین و والتر براتین در بل لبز

مور در شرکت شاکلی در زمینه‌ی فرآیندهای حالت جامد و اضافه کردن قطعات و مواد جدید به سیلیکون (به‌منظور ایجاد خاصیت‌های الکتریکی) تخصص پیدا کرد. فرآیندی که مور در آن سال‌ها به آن مشغول بود، ناخالص‌سازی (Doping) نام داشت. در توضیح این فرآیند آمده که برای ساخت ترانزیستورها و دیگر قطعات نیمه‌هادی، نیاز به سیلیکون خالص هست؛ اما وقتی بخواهیم سیلیکون را به یک سوئیچ الکترونیکی یا تجهیزات دیگر تبدیل کنیم، باید مناطقی با الکترون‌های اضافه داشته باشیم. این الکترون‌های اضافه توسط اتم‌های ناخالصی‌ها به سمت مناطق دیگر با الکترون کمتر جریان پیدا می‌کنند.

موقعیت مور در کار کردن کنار شاکلی عمر زیادی نداشت. شاکلی مدیری سختگیر، بداخلاق، بی‌اعتماد و مرموز بود که مور نمی‌توانست با او کار کند. به‌همین علت او به‌همراه ۷ نفر از همکارانش شرکت شاکلی را ترک کردند تا کسب‌وکار خودشان را در این حوزه راه‌اندازی کنند. البته آن‌ها ابتدا پیشنهاد حایگزینی شاکلی را دادند که با مخالفت سرمایه‌گذار اصلی یعنی بکمن روبرو شدند. این هشت نفر در تاریخ کامپیوتر به نام Traitorous Eight یا The Fairchild Eight شناخته می‌شوند.

گروه هشت نفره معروف به هشت خائن که فیرچایلد سمی‌کانداکتر را تأسیس کردند

فیرچایلد سمی‌کانداکتر

هشت نفری که از شرکت شاکلی خارج شده بودند، هر کدام مبلغ ۵۰۰ دلار سرمایه در کسب‌وکار جدید وارد کردند و با حمایت شرکت Fairchild Camera، شرکت فیرچایلد سمی‌کانداکتر را در سال ۱۹۵۷ تأسیس کردند. فعالیت در شرکت فیرچایلد با نوآوری‌های زیادی از طرف مور و همکارانش همراه بود.

مور به‌سرعت خود را به یکی از متخصصان و مدیران اصلی شرکت جدید تبدیل کرد. او در اولین اقدامات سیستم دیفیوژن تولید را بهبود داد و کوره‌های دیفیوژن را برای تولید محصولات ابداع کرد. قدم بعدی فرآیندهای تولید کنتاکت ترانزیستور بود که با نظر او از مواد آلومینیومی در آن‌ها استفاده شد.

مور پس ازمدتی از مدیریت بخش مهندسی به مقام مدیریت تحقیق و توسعه شرکت رسید. از دستاوردهای مهم او و تیمش در این دوران می‌توان به فرآیند Planar Process در سال ۱۹۶۰ اشاره کرد که پایه‌های اصلی اختراع مدار یکپارچه را تشکیل می‌داد. 

مور در آزمایشگاه فیرچایلد سمی‌کانداکتر

مدار یکپارچه (به نام‌های مدار مجتمع، میکروچیپ و چیپ هم شناخته می‌شود) یک لایه‌ی نازک سیلیکونی (یا هر ماده‌ی نیمه‌هادی دیگر) است که با فرآیندهای ویژه تولید و یک مدار کوچک الکتریکی روی آن اچ می‌شود. این قابلیت، امکان به‌کارگیری قطعات متنوع میکروسکوپی مانند ترانزیستور، مقاومت و خازن را در ابعاد کوچک به سازنده‌ها می‌دهد. مخترع IC در شرکت فیرچایلد، یکی از افراد گروه هشت نفره به نام رابرت نویس بود. البته آی‌سی در همان زمان در شرکت تگزاس اینسترومنتس نیز اختراع شد.

از دیگر دستاوردهای شرکت فیرچایلد در زمان مدیریت مور می‌توان به توسعه‌ی ترانزیستور اثر میدانی MOS اشاره کرد که امروزه بخش اعظمی از قطعات تراشه‌ها را تشکیل می‌دهد.

شرمن فیرچایلد (راست) گوردون مور (وسط) و رابرت نویس (چپ )

قانون مور و اینتل

مور در سال ۱۹۶۵ پیش‌بینی کرد که تعداد ترانزیستورهای قابل نصب در یک مساحت مشخص از سیلیکون، هر سال دو برابر خواهد شد. این پیش‌بینی امروزه با نام قانون مور شناخته می‌شود. با این پیش‌بینی، قدرت پردازش هرساله با حفظ قیمت افزایش می‌یافت. طبق پیش‌بینی مور قطعات الکترونیکی هرساله ارزان‌تر و پیشرفته‌تر می‌شدند. در سال ۱۹۷۵، مور پیش‌بینی خود را تغییر داد و زمان آن را به دو سال رساند.

 فعالیت در فیرچایلد شرایط بسیار بهتری از شرکت شاکلی داشت؛ اما گوردون از مدیریت شرکت مادر راضی نبود. به همین خاطر او و رابرت نویس تصمیم گرفتند فیرچایلد را ترک بگویند و شرکت خود را در زمینه‌ی نیمه‌هادی‌ها تأسیس کنند. آن‌ها در سال ۱۹۶۸ شرکت NM Electronics را تأسیس کردند که بعدا به اینتل تغییر نام داد.

گوردون مور و رابرت نویس، موسسان اینتل

گوردون مور ابتدا در اینتل مسئولیت معاونت اجرایی را بر عهده داشت و سپس به مقام مدیرعامل و رئیس هیئت مدیره رسید. فعالیت‌های ابتدایی اینتل، ساخت حافظه‌های نیمه‌هادی برای کامپیوترها بود که پس از مدتی و با ظهور رقبای ژاپنی، این حوزه را ترک کرد. هدف بعدی، صنعت ریزپردازنده‌ها بود. اولین دستاورد بزرگ اینتل در سال ۱۹۸۱ و با تولید اولین ریزپردازنده‌ی جهان یعنی 4004 به دست آمد. با تلاش‌های مور و همکارانش اینتل امروز به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان تراشه و خصوصا ریزپردازنده در جهان شناخته می‌شود.

مور در سال ۱۹۸۷ از سمت مدیرعاملی اینتل استعفا داد. او از سال ۱۹۹۷ بازنشسته شد اما مقام افتخاری رئیس هیئت مدیره‌ی بازنشسته هنوز برای این موسس اینتل به کار می‌رود. گوردون مور بخش اعظمی از سرمایه‌ی خود را از سهامش در شرکت اینتل کسب کرده است. طبق آخرین آماری که نام او را در اسناد قانونی اینتل آورده، مور ۱۶۲ میلیون سهم از اینتل را در اختیار داشته است. او به‌ندرت سهام خود را در اینتل می‌فروخت؛ اما سال ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۶ هر سال یک میلیون سهم خود را می‌بخشید. او از عرضه‌ی عمومی سهام این شرکت در سال ۱۹۷۱، ۱.۷ میلیارد دلار سرمایه دریافت کرد. آخرین آمارها سرمایه‌ی این دانشمند علوم کامپیوتر را ۱۰.۶ میلیارد دلار عنوان کرده‌اند که او را در جایگاه ۱۳۶ ثروتمندترین افراد جهان قرار می‌دهد. البته سرمایه‌ی ۶.۵ میلیارد دلاری مؤسسه‌ی خیریه‌ی مور در این آمار لحاظ نشده است.

اینتل 4004، اولین پردازنده‌ی اینتل

فعالیت‌های بشردوستانه

گوردون و بتی مور در سال ۲۰۰۰ بنیاد خیریه‌ی Gordon and Betty Moore Foundation را با سرمایه‌ای حدود ۵ میلیارد دلار تأسیس کردند. فعالیت‌های اصلی این بنیاد، تغییرات آب و هوایی، تحقیقات علمی و توسعه‌ی منطقه‌ی خلیج سان‌فرانسیسکو است. گوردون مور سال‌ها به‌عنوان مدیر سازمان غیرانتقاعی زیست‌محیطی کانزرویشن اینترنشنال درآرلینگتون ویرجینیا فعالیت کرد. او در سال ۲۰۰۲ به همراه معاون این سازمان، کلاود گاسکون، نشان صندوقچه‌ی طلایی را به خاطر فعالیت‌هایش در حفظ محیط زیست از پرنس برنارد هلند دریافت کرد.

مور از سال ۱۹۸۳ به‌عنوان عضو هیئت امنای دانشگاه کلتک انتخاب شد و از سال ۱۹۹۳ تا ۲۰۰۰ به‌عنوان رئیس این هیئت فعالیت می‌کرد. او در حال حاضر به‌عنوان عضو مادام‌العمر هیئت امنا شناخته می‌شود. در سال ۲۰۰۱ او و همسرش ۶۰۰ میلیون دلار به این دانشگاه کمک کردند که در آن زمان یک رکورد محسوب می‌شد. او در زمان اهدای این کمک اعلام کرد که آن را با هدف حفظ کلتک در خط مقدم تحقیق و توسعه در آمریکا پرداخت کرده است.

پروژه‌ی تلسکوپ ۳۰ متری یا TMT دانشگاه کلتک و کالیفرنیا یکی از مقاصد دیگر کمک‌های بشردوستانه‌ی مور است. این پروژه در زمان تکمیل در سال ۲۰۲۰ دومین تلکسوپ نوری جهان پس از تلسکوپ عظیم اروپایی خواهد بود. مور و همسرش در سال ۲۰۰۷، مبلغ ۲۰۰ میلیون دلار به این پروژه پرداخت کردند.

لوگوی بنیاد خیریه‌ی گوردون و بتی مور

دانشگاه برکلی نیز تاکنون مبلغی حدود ۱۱۰ میلیون دلار را به‌صورت شخصی یا توسط بنیاد خیریه از خانواده‌ی مور دریافت کرده است. علاوه بر آن، این مؤسسه‌ی خیریه یک بنیاد کمک به مراقبت‌های پزشکی با نام Irene Moore Nursing Initiative در منطقه‌ی خلیج سان‌فرانسیسکو تأسیس کرده است. در سال ۲۰۰۷ این بنیاد اعلام کرد که در مدت ۱۱ سال، کمکی ۱۰۰ میلیون دلاری برای تأسیس دانکشده‌ی پرستاری در دانشگاه کالیفرنیا، دیویس اختصاص خواهد داد. خانواده‌ی مور در سال ۲۰۰۹ به خاطر فعالیت‌های بشردوستانه مدال بشردوستی اندرو کارنگی را دریافت کردند.

جوایز و افتخارات

گوردون مور در دوران فعالیت‌های کاری و تحقیقاتی خود جوایز و افتخارات متعددی را کسب کرده است. او در سال ۱۹۷۶ عضو آکادمی ملی مهندسی شد. در سال ۱۹۹۰، جورج دبلیو بوش نشان ملی فناوری و نوآوری آمریکا را به او اهدا کرد. در توضیح این مدال آمده است: «به‌خاطر رهبری‌های پیشگامانه‌ی او در ارائه‌ی دو نوآوری اصلی علم الکترونیک پس از جنگ جهانی دوم به صنعت آمریکا، این جایزه به گوردون مور اهدا می‌شود. این دو نوآوری، حافظه‌های یکپارچه و ریزپردازنده‌ها هستند که انقلاب اطلاعات را شروع کردند.» جورج بوش پسر در سال ۲۰۰۲، نشان افتخار آزادی ریاست جمهوری آمریکا را نیز به این دانشمند اهدا کرد.

در سال ۱۹۹۸، مور عضو افتخاری موزه‌ی تاریخ کامپیوتر در مانتین ویو کالیفرنیا شد. او مدال طلایی اوثمر را در سال ۲۰۰۱ به‌خاطر فعالیت‌های علمی در زمینه‌ی شیمی و فیزیک دریافت کرد. مدال افتخار مؤسسه‌ی IEEE در سال ۲۰۰۸ و به خاطر تحقیقات و فعالیت‌های علمی مور در زمینه‌ی تولید مدارمجتمع و حافظه‌های MOS به او اهدا شد. در سال ۲۰۰۹، گوردون مور به تالار افتخارات ملی آمریکا وارد شد.

نشان ملی فناوری و نوآوری آمریکا

تعدادی از کتابخانه‌های دانشگاهی آمریکا اعم از کتابخانه‌ی مرکزی علوم ریاضی در دانشگاه کمبریج، کتابخانه‌‌ای در دانشگاه کلتک و ساختمان تحقیقات علمی دانشگاه استنفورد به نام گوردون مور و همسرش نام‌گذاری شده‌اند. انجمن الکتروشیمی آمریکا، جایزه‌ای را به نام این دانشمند نام‌گذاری کرده و هر دو سال یک بار مدال Gordon E. Moor را به دانشمندان برجسته‌ی فعال در زمینه‌ی علوم حالت جامد اهدا می‌کند. انجمن صنایع شیمیایی آمریکا نیز جایزه‌ای مشابه دارد که به افتخار این شیمی‌دان هر ساله به فعالان برجسته‌ی صنایع شیمیایی اهدا می‌شود.

نقل قول‌های مشهور از گوردون مور

• در مهندسی هر شکست آغازگر یک پیروزی است. با حفظ شکست‌ها و سرعت دادن به آن‌ها، روند پیروزی‌ها را افزایش می‌دهیم.
• اگر هر کاری که انجام می‌دهید به نتیجه نمی‌رسد، به اندازه‌ی کافی تلاش نمی‌کنید.
• یکی از وظایف اصلی رهبر، از بین بردن حس ناراحتی از اشتباهات است.
• اکثر آن‌چه در کارآفرینی یاد گرفتم از سعی و خطا به دست آمده است.
• اگر صنعت خودرو مانند نیمه‌هادی‌ها پیشرفت می‌کرد امروز هر خودروی رولز رویس با یک گالن بنزین، نیم میلیون مایل حرکت می‌کرد و قیمتش بسیار ناچیز بود.