وقتي مي‌گوييم بيمار دچار نارسايي حاد كليوي شده است كه بروز اختلال در عملكرد كليه‌هايش ظرف چند ساعت تا چند روز اتفاق افتاده باشد و كليه‌ها قدرت تصفيه‌كنندگي خودشان را از دست داده باشند. دلايل مختلفي براي بروز اين مشكل در افراد وجود دارد كه كاهش مايعات بدن بر اثر بيماري‌هايي مانند اسهال، ابتلا‌ به بيماري‌هاي بافت همبند، بيماري‌هاي رماتيسمي مثل لوپوس، بعضي سرطان‌هاي حاد، مصرف مسكن‌ها و آنتي‌بيوتيك‌ها، مصرف زياد ماده حاجب كه در راديولوژي‌هاي تشخيصي از آن استفاده مي‌شود، ابتلا‌ به بيماري‌هاي تب‌دار و عفوني، انسداد مجاري ادراري كه در آقايان ناشي از پروستات است يا سرطان‌هاي مربوط به سيستم ژنيتال زنانه مانند سرطان گردن رحم، از جمله اين دلايل است.

براساس آمار 5 درصد بيماراني كه در بيمارستان‌هاي عمومي بستري هستند، مشكل نارسايي حاد كليوي دارند و اگر به بخش‌ آي‌سي‌يو نگاهي بيندازيد، مي‌بينيد از هر سه نفر يك نفر درجاتي از نارسايي حاد كليوي دارد. ابتلا به اين نوع نارسايي متاسفانه هم آمار مرگ و مير را بالا مي‌برد و طول بستري را زياد مي‌كند و هم مخارج درماني زيادي را به بيمار تحميل مي‌كند تا عملكرد كليه بيمار به وضع طبيعي برگردد. باتوجه به اين‌كه ميزان نارسايي حاد كليه بيمار تا چه حد است، نوع درمان نيز متفاوت خواهد بود. اگر بدن كم‌آب باشد سرم درماني شروع مي‌شود يا در بيماري‌هاي رماتيسمي درمان استروئيدي در برنامه درماني بيمار قرار مي‌گيرد؛ اما اگر نارسايي شديد باشد، براي خارج كردن سموم از بدن به اجبار بيمار بايد دياليز شود. البته در شرايطي دياليز در برنامه قرار مي‌گيرد كه بيش از 80 درصد كار كليه مختل شده يا ميزان پتاسيم بالا رفته است. با توجه به اين‌كه ميزان مرگ و مير در نارسايي حاد كليوي بالاست و سرانه مصرف آنتي‌بيوتيك بدون تجويز در كشور ما نيز زياد است، بنابراين بهترين درمان هنوز پيشگيري است. توصيه مي‌شود براساس تجويز پزشك از داروهاي مختلف، مسكن‌ها و آنتي‌بيوتيك‌ها استفاده كنيد اما ممكن است اين سوال پيش بيايد كه چرا ميزان مرگ‌ومير در نارسايي حاد كليوي بالاست؟ همان‌طور كه گفته شد كليه، عضو بسيار مهمي است و وقتي دچار نارسايي شود، نمي‌تواند سموم تجمع يافته در بدن را دفع كند، در نتيجه روي بافت‌هاي مختلف بدن تاثير سوء به جاي مي‌گذارد و ممكن است بيمار دچار ايست قلبي شده، ياتشنج كند يا به كما برود.

اما چه زماني مي‌گوييم بيمار دچار نارسايي مزمن كليوي شده است؟ زماني ‌كه افت عملكرد كليه‌ها بتدريج اتفاق بيفتد، فرد بايد منتظر مزمن شدن بيماري‌اش شود. براي تشخيص نارسايي مزمن دست‌كم سه ماه بايد از افزايش مواد سمي در بدن بيمار گذشته باشد. شايع‌ترين دليل اين بيماري ابتلا به ديابت و بيماري‌هاي گلومرولي(بيماري‌هاي ارثي يا عفونت‌ها كه سبب درگيري گلومرول‌ها شود) است. به لحاظ آماري 12 درصد افراد جامعه مبتلا به نارسايي مزمن كليه هستند. اگرچه انواع شديد اين بيماري خيلي شايع نيست اما در نوع خفيف و متوسط علاوه بر مشكلات كليوي، خطر بروز بيماري‌هاي قلبي و عروقي نيز بالاست؛ تا حدي كه اين نوع نارسايي يك عامل خطر مهم براي بروز سكته‌هاي قلبي و مغزي در بيماران است. نكته مهم ديگر در نارسايي مزمن كليه و تبعات منفي آن، معضل چاقي در جوامع گوناگون است كه با شيوع فشار خون بالا و ديابت ناشي از آن همراه بوده و شيوع قابل توجهي نيز پيدا كرده است.

بيماري ابتدا علائم چنداني ندارد و بيشتر اوقات پس از پيشرفت آن است كه بيمار متوجه بيماري‌اش مي‌شود و با علائمي مانند فشار خون بالا، تغيير رنگ ادرار، تغيير حجم ادرار و دفعه‌هاي دفع آن، ورم، بي‌اشتهايي، كم‌خوني و كاهش‌ وزن مشخص مي‌شود.

چه ميزان احتمال دارد يك بيمار مبتلا به نارسايي حاد كليوي درگير نوع مزمن آن شود؟ اگرچه عملكرد كليه آسيب ديده در بيشتر نارسايي‌هاي حاد كليوي، پس از درمان كم و بيش مانند روز اول مي‌شود اما پژوهش‌هاي جديد نشان داده‌اند اين گروه از بيماران حتي پس از بهبود بيشتر از بقيه در خطر ابتلا به نارسايي‌هاي مزمن كليه هستند. از سويي ديگر، برخلاف بهبود ظاهري در بيماران حاد كليوي، هنوز احتمال مرگ و ميرهاي ناشي از بيماري‌هاي قلبي و عروقي از بقيه افراد بالاتر است. به همين دليل كساني‌كه مبتلا به نارسايي حاد كليوي شده‌اند، بهتر است كاركرد كليه‌شان هرچند وقت يكبار تحت معاينه و بررسي پزشك معالج‌شان قرار بگيرد.

هم‌اكنون حدود 1/ 0 درصد افراد جامعه تحت عمل دياليز يا پيوند قرار گرفته‌اند كه در ايران حدود 70 هزار مورد از آنها پيوندي هستند. البته از 70‌هزار بيماري كه گفته شده، حدود 55 تا 100 هزار بيمار دياليزي يا پيوندي هستند. با اين‌ حال، 10 تا 15 هزار بيمار ديگر به دلايل مختلفي مانند فوت بيمار، مراجعه نكردن براي تشخيص بيماري و زندگي در روستاي دور از دسترس هنوز به طور كامل شناسايي نشده‌اند. البته انتظار مي‌رود با افزايش كادر پزشكي و درماني در روستاهاي كوچك در دهه آينده تعداد بي‌شماري از اين بيماران شناسايي شوند.

براساس آمار حدود 10 درصد مردان جوان درگير مشكل سنگ كليه هستند. دلايل مختلفي براي پيدايش سنگ‌هاي كليه وجود دارد كه از جمله آن‌ مي‌توان به كم ‌بودن حجم ادار يا دفع بيش از حد املاحي مانند دفع كلسيم، اگزالات يا نداشتن مهاركننده‌هاي ايجاد سنگ اشاره كرد‌ اما در بسياري از موارد مي‌توان رد‌پاي ژنتيك را در بروز اين بيماري مشاهده كرد. در بيشتر مواقع سنگ كليه دوباره به وجود مي‌آيد. به طوري‌كه پس از گذشت 20 سال، 75 درصد افرادي كه يك‌بار سنگ دفع كرده‌اند به طور مكرر سنگ دفع مي‌كنند و در دفعات بعدي فاصله دفع سنگ كوتاه‌تر مي‌شود. بنابراين بيمار از لحاظ متابوليك بايد تحت بررسي دقيق قرار بگيرد تا علت سنگ‌سازي مشخص شده و درمان مناسب صورت بگيرد. در صورتي‌كه سنگ كليه بدرستي درمان نشود، ممكن است در بعضي موارد به ايجاد اختلال نارسايي حاد و حتي مزمن كليه منجر شود. به بيماراني كه كليه سنگ‌ساز دارند، توصيه مي‌شود آب زيادي مصرف كنند و مواد پروتئيني و نمك كمتري را در غذاي خودشان بگنجانند.